नेपालमा जलविद्युत् उत्पादन क्षमता ८२ हजार ९ सय ८० मेगावाट रहेको सरकारी अध्ययनले देखाएको छ । जल तथा ऊर्जा आयोग सचिवालयले गरेको अध्ययनले नेपालको जलविद्युत् उत्पादन क्षमता यसअघि प्रचारित ८३ हजार मेगावाट बराबर नै रहेको देखाएको हो । नेपालमा जलविद्युत् उत्पादन क्षमता ८२ हजार ९ सय ८० मेगावाट रहेको सरकारी अध्ययनले देखाएको छ । जल तथा ऊर्जा आयोग सचिवालयले गरेको अध्ययनले नेपालको जलविद्युत् उत्पादन क्षमता यसअघि प्रचारित ८३ हजार मेगावाट बराबर नै रहेको देखाएको हो । ५० वर्षअघि हरिमान श्रेष्ठले आफ्नो विद्यावारिधिको शोधपत्र लेख्ने क्रममा ८३ हजार मेगावाट उत्पादन क्षमता भएको उल्लेख गरेका थिए । आयोग सचिवालयले परामर्शदाता कम्पनी सिल्ड एण्ड सिम्याटलाई उत्पादन क्षमता अध्ययनको जिम्मा दिएको थियो । कम्पनीले ५ हजार मिटरभन्दा तल र चुरे क्षेत्रभन्दा माथिका १३ नदी बेसिनमा गरेको अध्ययनले ८२ हजार ९ सय ८० मेगावाट उत्पादन क्षमता देखाएको टोली प्रमुख केपी दुलालले जानकारी दिए । “क्यू ४० को आधारमा ‘क्याचमेन्ट’ एरियालाई आधार मान्दा यति क्षमता देखिएको छ,” उनले भने, “स्वाटलगायतका अन्य विधिहरू प्रयोग गर्दा यसमा फरक तथ्यांक आउन सक्छ ।” उनका अनुसार परामर्शदाता कम्पनीले आयोगलाई प्रतिवेदन दिइसकेको छ भने प्रतिवेदनलाई आयोगले अन्तिम रूप दिएपछि यसलाई नेपालको कुल उत्पादन क्षमताको रूपमा स्वीकार गरिनेछ । आयोग सचिवालयका सहसचिव जीवछ मण्डलले परामर्शदाता कम्पनीले प्रतिवेदन पठाएको र यसलाई अन्तिम रूप दिन भने बाँकी रहेको जानकारी दिए । प्रतिवेदनमा सवैभन्दा बढी जलविद्युत् उत्पादन क्षमता कोशी बेसिनमा २८ हजार ८ सय १० मेगावाट र सबैभन्दा कम मेचीमा ३५ मेगावाट रहेको छ । प्रतिवेदनअनुसार कोशीमा पानीको जलाधार क्षेत्र (क्याचमेन्ट) ५४ हजार १ सय वर्गकिलोमिटर छ भने मेचीको ३ सय ८६ वर्गकिलोमिटर मात्र छ । यस्तै, ४६ हजार १ सय ३५ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको कर्णालीमा २५ हजार ४ सय ६६, ३५ हजार ६ सय ५९ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको गण्डकीमा २४ हजार १ सय ३५ तथा १६ हजार १ सय ५८ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको महाकालीमा २ हजार २ सय २० मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुने सक्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । ६ हजार ३ सय १२ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र ओगटेको राप्तीमा ८ सय ७७ मेगावाट, ३ हजार ३ सय ६९ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको वागमतीमा ५ हजार ८८, ३ हजार २६ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको बबईमा १ सय ९५ र १२ सय ३४ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको कन्काईमा २ सय ६९ मेगावाट उत्पादन हुने अध्ययनले देखाएको छ । अध्ययनका अनुसार, २१ सय ९३ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको कमलामा २ सय ५५, ११ सय ७ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्र रहेको तिनाउमा १ सय ३५ र १६ सय ४७ वर्गकिलोमिटर जलाधार क्षेत्रमा फैलिएको बर्कैयाको पानीबाट ९४ मेगावाट उत्पादन क्षमता हुने छ । पानीले ओगटेको जलाधारको आधारमा तयार पारेको जलविद्युत् क्षमता भने यसको उपयोगमा भर पर्ने अवस्था रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । क्यू ४० लाई १५-२० मा ल्याएमा डेढ लाख मेगावाटभन्दा नाघ्ने तथा केही नदीहरूमा जलाशययुक्त आयोजनालाई निर्माण गर्न चाहेमा क्षमता बढ्ने अवस्था रहेको उनीहरूको तर्क छ ।
उत्पादन क्षमता
नदी बेसिन क्षमता (मेगावाट)
कोशी २८८१०
कर्णाली २५४६६
गण्डकी २४१३५
महाकाली २१२०
वागमती ५८८
राप्ती ८७७
बबई १९५
कन्काई २६९
कमला २५५
तिनाउ १३५
बर्कैया ९४
मेची ३५
स्रोतः जल तथा ऊर्जा आयोग
स्रोतः कारोबार
