संखुवासभा — याङसिजुङका हरेक घरबाट दैनिक कोही न कोही निदुवा खोला किनार पुग्छन् । बाँध बनाउन ढुंगा बोक्छन् । पुरिएका विद्युत्गृहका उपकरण झिक्न मिहिनेत गर्छन् । साउन ४ गते खोलामा आएको बाढीले निदुवा खोला लघु जलविद्युत्को संरचना बगायो । उपकरण पुरिए । आसपासका पर्खाल भत्किए ।
त्यसयता अन्धकारमा बसिरहेका गाउँले बिजुली बालिछाड्ने अठोटसाथ काममा जुटेका हुन् ।
चैनपुरको याङसिजुङका १ सय २३ परिवार आयोजना मर्मतमा खटिरहेका छन् । आयोजनास्थलमा गाउँलेको लस्कर देखिन्छ । हातेमालो गर्दै उनीहरू ढुंगा बोक्नेदेखि ग्याबिन वाल भर्नेसम्मका काम गरिरहेका छन् । ‘घरमा भएका सबैलाई बोलाउँछौं अनि काम थाल्छौं, उमेरअनुसारको काम गरिरहेका छौं,’ साँगे शेर्पाले भने, ‘श्रमदान गरेरै बिजुली बाल्न मिहिनेत गरिरहेका छौं ।’ केन्द्रीय प्रसारण लाइन नपुगेको यो गाउँमा स्थानीयस्तरमा उत्पादित बिजुलीको भर थियो ।
क्षतिग्रस्त आयोजना मर्मत गर्न करिब ४५ लाख लाग्ने प्राविधिकले बताएका थिए । त्योभन्दा कम खर्चमै पूरा गर्न गाउँले दुई सातायता आफैं पुनर्निर्माणमा लागेका हुन् । ‘खेती पनि छाडेर बिजुली बाल्न जुटेका छौं,’ शेर्पाले भने, ‘बिजुली नबलेसम्म लागिरहन्छौं ।’ बाढीले १४ किलोवाट क्षमताको विद्युत्गृह बगेको थियो । उपकरणमा क्षति पुगेको थियो ।
२०६७ मा विद्युत् उत्पादन भएपछि स्थानीयलाई सुविधा पुगेको थियो । तर तीन सातायता अन्धकारमा बस्नुपरिरहेको लाक्पापमु शेर्पाले बताए । बाढीले कुलोसमेत बगेको छ । ‘स्थानीयको श्रमदानले पुनर्निर्माण पूरै नहुने भएकाले विभिन्न निकायबाट सहयोगको अपेक्षा गरेका छौं,’ शेर्पाले भने । पुरिएका टर्बाइन र जेनेरेटरजस्ता उपकरण स्थानीयको सक्रियतामा बाहिर निकालिए पनि काम नलाग्ने अवस्थामा रहेको आयोजनाका पूर्वअध्यक्ष लक्ष्मीकुमार लिम्बूले बताए । ‘तत्काल विद्युत् सञ्चालनका लागि करिब १० लाख आवश्यक छ,’ उनले भने, ‘त्यति हुँदा स्थायी रूपमा बिजुली प्रयोगमा ल्याउन सकिन्छ ।’
तत्काललाई काठको अस्थायी कुलो बनाइएको छ । अस्थायी रूपमा विद्युत्गृह पनि निर्माण भइरहेको छ । ‘ऋण गरेर भए पनि उपकरण खरिद गर्छौं,’ लिम्बूले भने, ‘बिजुली बालेरै छाड्छौं ।’ २०६७ सालमा तत्कालीन जिल्ला विकास समितिको सहयोग, ऊर्जा विकासको अनुदान र स्थानीयको लगानीमा जलविद्युत् आयोजना सञ्चालनमा ल्याइएको थियो । आयोजनाले बेलुकी ५ बजेदेखि बिहान १० बजेसम्म दैनिक विद्युत् वितरण गर्दै आएको थियो । यसका लागि उपभोक्ताले मासिक ७० रुपैयाँ तिर्नुपथ्र्यो । १ सय २३ घरले बिजुली प्रयोग गर्दै आएका थिए ।
– कान्तिपुर
